عوامل مؤثر در حفظ قرآن

برای انجام هر کاری لازم است برنامه متناسب با آن در نظر گرفته و به آن عمل شود. هر چه قدر نوع کار حساس تر و دقیق تر باشد، برنامه ریزی برای انجام آن از حساسیت و دقت بالاتری برخوردار می باشد.
برای حفظ قرآن که از یک سو امری معنوی و از سوی دیگر امری متناسب با استعداد انسان می باشد، باید با توجه به حساسیت های موجود، برنامه ریزی صورت گیرد.

در برنامه حفظ قرآن توجه به این موارد ضروری است:
۱- توجه به سرعت متناسب
در اوایل کار حفظ، باید سرعت کمتر باشد و به مرور زمان و بسته به توان فردی، به سرعت افزوده شود.

۲- استمرار و تداوم

در برنامه حفظ باید استمرار در نظر گرفته شود. در هر روز هفته میزان مشخصی از آیات در برنامه حفظ گنجانده و یک روز نیز برای مرور کامل محفوظات هفته، رفع اشکالات احتمالی و جبران عقب ماندگی های هفته در نظر گرفته می شود.

۳- تناوب تنظیم برنامه

در هفته ها و ماه های اول آغاز حفظ، بهتر است برنامه، حداکثر هفته ای یک بار تنظیم شود. پس از عادی شدن روال حفظ و تنظیم سرعت، می توان برنامه را به صورت ماهانه تنظیم کرد.

۴- مقید بودن به برنامه حفظ

بهترین برنامه چنانچه مورد عمل قرار نگیرد ارزش ندارد. توصیه می شود برنامه تنظیم شده حفظ را چنان عمل کنید که نیاز به جبران کمبودهای آن در دوره های زمانی بعدی نباشد.

نمونه ای از برنامه حفظ:

برنامه شانزده هفته ای انتهای کتاب نمونه مناسبی برای آغاز حفظ از جزء سی ام قرآن مطابق برنامه مصوب دارالقرآن می باشد.
برای درک نکات بیشتر این برنامه، قرآن کریم (مطابق صفحه بندی ۶۰۴ صفحه ای) را مقابل خود باز کرده و ریز برنامه را مرور می کنیم:

۱- روزهای اول، میزان محفوظات کمتر است و میزان آیات حفظ شده به مرور تا چند سطر قرآن در روزهای آخر برنامه، افزایش می یابد.
۲- برنامه طوری تنظیم شده که حتی الامکان ارتباط و اتصال بین موضوعات آیات، در میزان حفظ روزانه در نظر گرفته شود.

تقسیم موضوعات جزئی سوره نبأ عبارت اند از:

آیات ۱ تا ۵ (مسئله قیامت)
آیات ۶ تا ۱۶ (برخی از نعمت های خدا در جهان)
آیات ۱۷ تا ۲۰ (نشانه هایی از آغاز قیامت)
آیات ۲۱ تا ۳۰ (بخشی از عذاب های کافران در آخرت)
آیات ۳۱ تا ۳۶ (بخشی از نعمت های پرهیزگاران در آخرت)
آیات ۳۷ تا آخر (نکاتی در باره قیامت)

همان طور که می بینید در برنامه حفظ، پایان آیات حفظ شده در هیچ روزی آیات ۵، ۱۶، ۲۰، ۳۰ یا ۳۶ نیست. در سایر سوره ها نیز این نکته لحاظ می شود.
علت در نظر گرفتن این نکته آن است که حافظ برای تقویت و تثبیت اتصال بین آیات حفظ شده لازم است اتصال بین موضوعات را در نظر بگیرد.

۳- همانند پیشین، آیات حفظ شده در هر روز طوری تنظیم شده که در هیچ روزی ختم به صفحه نمی شود مگر این که پایان سوره باشد. مثلاً صفحه ۵۸۲ به آیه ۳۰ سوره نبأ و صفحه ۵۸۳ به آیه ۱۵ سوره نازعات ختم می شود. در هیچ روزی پایان آیات حفظ شده، این دو آیه نیست.
علت توصیه به این نکته نیز همانند مورد قبل است یعنی حفظ اتصال بین صفحات حفظ شده قرآن.

۲- پشتکار:

داشتن پشتکار برای حفظ مطلوب لازم است. اگر پشتکار کافی در حافظ وجود نداشته باشد، انگیزه های مثبت به تنهایی نمی توانند وی را در این مسیر نگه دارند.

۳- تسلط بر تجوید:

قبلاً گفتیم تجوید عمومی برای حفظ ضروری است. اینک اضافه می کنیم که تجوید کامل برای حفظ مفید است. کسی که قرآن را با رعایت قواعد تجوید حفظ می کند، حفظ منسجم و مطلوب تری خواهد داشت.
آموزش تجوید مطابق آنچه در سطوح درسی دارالقرآن وجود دارد، این هدف را تأمین می کند.

پرسش:
۱- به چه علت توصیه شده است در برنامه روزانه حفظ، ختم حفظ روزانه به پایان صفحه صورت نگیرد؟
۲- چه میزان تجوید برای حافظ قرآن الزامی است؟
۳- در برنامه ریزی برای حفظ قرآن چه نکاتی باید مورد نظر باشد؟
۴-  بر اساس اصول مطرح شده در درس، برای کسی که می خواهد جزء سی ام قرآن را در طول یک ماه حفظ کند برنامه ای تدوین کنید.