بزرگداشت و گرامی داشت سعدی شیرازی

زندگی نامه بیوگرافی شرح حال احوال آثار نقد ادبی یکم اردیبهشت اول ماه

روزبزرگداشت و گرامی داشت سعدی شیرازی

روز بزرگداشت سعدی

اول اردیبهشت روز بزرگداشت سعدی

اول اردیبهشت ماه در تقویم ملی ایرانیان
همزمان با سالروز تولد شیخ اجل سعدی که فرهنگوران او را به‌عنوان استاد سخن
می‌شناسند،یادروز سعدی نام گرفته است.

شرح زندگی نامه سعدی

شیخ مصلح الدین سعدی
بی تردید بزرگترین شاعری است که بعد از فردوسی آسمان ادب فارسی را با نور
خیره کننده اش روشن ساخت و آن روشنی با چنان تلألویی همراه بود که هنوز پس
از گذشت هفت قرن تمام از تاثیر آن کاسته نشده است و این اثر تا پارسی
برجاست همچنان برقرار خواهد ماند.تاریخ ولادت سعدی به قرینه ی سخن او در
گلستان در حدود سال ۶۰۶ هجری است. سعدی در آغاز گلستان چنین می گوید:«یک شب
تأمل ایام گذشته می کردم و بر عمر تلف کرده تأسف می خوردم و سنگ سراچه دل
را به الماس آب دیده می سفتم و این ابیات مناسب حال خود می گفتم:

در اقصای عالم بگشتم بسی         به سر بردم ایام با هر کسی

تمتع به هر گوشه ای یافتم         ز هر خرمنی خوشه ای یافتم

چو پاکان شیراز خاکی نهاد        ندیدم که رحمت بر این خاک باد

تولای مردان این پاک بوم              برانگیختم خاطر از شام و روم

دریغ آمدم زان همه بوستان         تهیدست رفتن سوی دوستان

به دل گفتم از مصر قند آورند                 بر دوستان ارمغانی برند

مرا گر تهی بود از قند دست          سخن های شیرین تر از قند هست

نه قندی که مردم به صورت خورند          که ارباب معنی به کاغذ برند»

..

روز بزرگداشت سعدی

به تصریح خود سعدی این ابیات، مناسب حال
او و در تأسف بر عمر از دست رفته و اشاره به پنجاه سالگی سعدی سروده شده
است و چون آنها را با دو بیت زیر که هم در مقدمه گلستان من باب ذکر تاریخ
تألیف کتاب آمده است:

هر دم از عمر می رود نفسی            چون نگه می کنم نمانده بسی

ای که پنجاه رفت و در خوابی              مگر این پنج روز دریابی

خجل آن کس که رفت و کار نساخت         کوس رحلت زدند و بار نساخت

خواب نوشین بامداد رحیل             بازدارد پیاده را زسبیل…

قیاس کنیم، نتیجه چنین می شود که در سال۶۵۶ هجری پنجاه سال یا قریب به این از عمر سعدی گذشته بود.

سعدی در شیراز در میان خاندانی که از
عالمان دین بودند ولادت یافت. دولتشاه می نویسد که: «گویند پدر شیخ ملازم
اتابک بوده» یعنی اتابک سعدبن زنگی، و البته قبول چنین قولی با اشتغال پدر
سعدی به علوم شرعیه منافات ندارد. سعدی از دوران کودکی تحت تربیت پدر قرار
گرفت و از هدایت و نصیحت او برخوردار گشت؛ ولی در کودکی سعدی یتیم شد و
ظاهراً در حضن تربیت نیای مادری خود که بنابر بعضی اقوال مسعود بن مصلح
الفارسی پدر قطب الدین شیرازی بوده، قرار گرفت و مقدمات علوم ادبی و شرعی
را در شیراز آموخت و سپس سعدی شیرازی برای اتمام تحصیلات به بغداد رفت.این
سفر که مقدمه ی سفرهای طولانی دیگر سعدی بود، گویا در حدود سال ۶۲۰ هجری
اتفاق افتاده است؛ زیرا وی اشاره ای دارد به زمان خروج خود از فارس در
هنگامی که جهان چون موی زنگی در هم آشفته بود.

سعدی بعد از این تاریخ تا مدتی در بغداد
به سر برد و در مدرسه ی معروف نظامیه ی آن شهر به ادامه تحصیل پرداخت. چند
سالی را که سعدی در بغداد گذراند باید به دوران تحصیل و کسب فیض از
بزرگترین مدرسان و مشایخ عهد، تقسیم کرد و گویا بعد از طی این مراحل بود که
سعدی سفرهای طولانی خود را در حجاز و شام و لبنان و روم آغاز کرد و بنا به
گفتار خود سعدی در اقصای عالم گشت و با هر کسی ایام را به سر برد و به هر
گوشه ای تمتعی یافت و از هر خرمنی خوشه ای برداشت.

سفری که سعدی در حدود سال ۶۲۰ آغاز کرده
بود مقارن سال ۶۵۵ با بازگشت به شیراز پایان یافت. وفات سعدی را در مآخذ
گوناگون به سال های ۶۹۰-۶۹۱-۶۹۴و۶۹۵ نوشته اند.

نکته مهمی که درباره سعدی قابل ذکر است،
شهرت بسیاری است که در حیات خویش حاصل کرد. پیداست که این موضوع در تاریخ
ادبیات فارسی تا قرن هفتم هجری تازگی نداشت و بعضی از شاعران بزرگ مانند
ظهیر فاریابی و خاقانی در زمان حیات خود مشهور و در نزد شعرشناسان عصرشان
معروف بودند. اما گمان می رود که هیچ یک از آنان در شهرت میان فارسی شناسان
کشورهای مختلف از آسیای صغیر گرفته تا هندوستان، در عهد و زمان خود، به
سعدی نرسیده اند و اینکه او در آثار خویش چند جا به شهرت و رواج گفتار خود
اشاراتی دارد، درست و دور از مبالغه است.

از جمله شاعران استاد در عصر سعدی که در
خارج از ایران می زیسته اند یکی امیر خسرو است و دیگر حسن دهلوی که هر دو
از سعدی در غزل های خود پیروی می کرده اند و امیر خسرو از اینکه در «نوبت
سعدی» جرأت شاعری می کرد خود را ملامت می نمود.

آثار سعدی به دو دسته ی آثار منظوم و آثار منثور تقسیم می شود. آثار منثور وی خاصه شاهکارش گلستان، دارای هشت باب است

در رأس آثار منظوم سعدی شیرازی یکی از
شاهکارهای بلا منازع شعر فارسی قرار دارد که در نسخ کهن، کلیات “سعدی نامه”
نامیده شده و بعدها به “بوستان” شهرت یافته است. این منظومه در اخلاق و
تربیت و وعظ و تحقیق است در ده باب: ۱- عدل ۲- احسان ۳- عشق  ۴- تواضع  ۵-
رضا  ۶- ذکر ۷- تربیت  ۸- شکر ۹- توبه ۱۰- مناجات

تاریخ اتمام منظومه گلستان را سعدی بدینگونه آورده است:

به روز همایون و سال سعید            به تاریخ فرخ میان دو عید

ز ششصد فزون بود و پنجاه و پنج         که پر دُر شد این نامبردار گنج

و بدین تقدیر کتاب در سال ۶۵۵ هجری به
اتمام رسید اما تاریخ شروع آن معلوم نیست و تنها از فحوای سخن گوینده در
آغاز منظومه معلوم می شود که آن را پیش از بازگشت، به فارسی سرود.آثار دیگر
سعدی قصائد عربی است که حدود هفتصد بیت مشتمل بر معنای غنائی و مدح و
نصیحت است و قصائد فارسی او که در موعظه و نصیحت و توحید و مدح پادشاهان و
رجال دوره ی او می باشد.

روز بزرگداشت سعدی

سعدی در خانقاهی که اکنون آرامگاه اوست ،
زندگی می کرد و در همانجا نیز درگذشت.خانۀ ابدی سعدی در ۴ کیلومتری شمال
شرقی شیراز، در دامنه کوه فهندژ، در انتهای خیابان بوستان و در کنار باغ
دلگشا است. این مکان در ابتدا خانقاه شیخ بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا
می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده‌است. برای اولین بار در قرن هفتم توسط
خواجه شمس الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز
قبر سعدی ساخته شد. در سال ۹۹۸ به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه
شیخ ویران گردید و اثری از آن باقی نماند. تا این که در سال ۱۱۸۷ ه.ق. به
دستور کریم خان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار سعدی بنا شد.

روز بزرگداشت سعدی

بنای فعلی آرامگاه سعدی از طرف انجمن آثار
ملی در سال ۱۳۳۱ ه-ش با تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی در میان
عمارتی هشت ضلعی با سقفی بلند و کاشیکاری ساخته شد. رو به روی این هشتی،
ایوان زیبایی است که دری به آرامگاه دارد.

|

.

زندگینامه سعدی شیرازی

مجموعه: زندگینامه شعرا و دانشمندان

..

تخلص خود را از نام سعدبن ابی بکر بن سعد زنگی ولیعهد مظفرالدین ابوبکر گرفت. هر وقت سعدی در شیراز بود در خدمت این ولیعهد ادب پرور به سر می برد.

سعدی در نظامیه بغداد تحصیل کرد. دانشجویان دانشگاه نظامیه عبارت بودند از مفسران، محدثان، وعاظ، حکام و مذکران.

شیخ پس از اتمام تحصیل به سیر و سیاحت پرداخت و در مجالس، وعظ می گفت و مردم را به سوی دین و اخلاق هدایت می کرد.

به طوری که از آثار سعدی بر می
آید ومعاصرینش هم می نویسند در لغت، صرف و نحو، کلام، منطق، حکمت الهی، و
حکمت عملی، (عالم الاجتماع و سیاست مدن) مهارت داشت. مخصوصاً او در حکمت از
تمام آثارش پیداست.

کتاب بوستان
نه فقط حاوی مطالب اخلاقی و حکمتی است، بلکه استادی شیخ را در علم
الاجتماع نشان می دهد. تبحر وی در زبان عربی و فارسی و ذوق لطیف و طبع و
قادش او را برانگیخت تا شیرین ترین آثار فارسی را در نظم و نثر از خود به
جای گذارد.

سعدی
در ابتدا همان سبک متداول زمان خویش را در نویسندگی در پیش گرفت. بعد به
سبک خواجه عبدالله انصاری تمایل پیدا کرد. اما طولی نکشید که سبک خاص و
مشخصی برای خود ابداع نمود.

شیخ اجل نه تنها به نصایح مردم
می پرداخت بلکه از اندرز دادن به سلاطین هم مضایقه نداشت کما این که رساله
هفتم خود را به اندرز به ملک انکیاتو اختصاص داد.

علاوه بر این رساله، قصایدی نیز سروده که در آنها ضمن مدح، نصایح زنده و گاه خشنی به انکیاتو نموده است.

شاهکار سعدی در نثر، گلستان اوست که در حقیقت نوعی مقامه نویسی است.ولی در این رویه گرد تقلید نگشته و راه تازگی و ابتکار را پیموده است.

..

ترتیب و تناسب وتنوع گلستان
همراه با موضوعات دلکش اجتماعی و اخلاقی و تربیتی و سبک ساده و شیرین
نویسندگی، سعدی را به عنوان خداوند سخن معرفی کرده است. سعدی در بین
معاصرین خویش هم با وجود نبودن وسایل نشر جای خود را باز کرد.

 شهرت وی به اندازه ای بود که پس
از پنجاه و پنج سال که از مرگش می گذشت در ساحل اقیانوس کبیر، یعنی در
چین، ملاحان اشعارش را به آواز می خواندند.

چهل و سه سال پس از فوت شیخ،
یکی از فضلا و عرفا به نام علی ابن احمدبن ابی سکر معروف به بیستون اقدام
به تنطیم اشعار سعدی و ترتیب آنها با حروف تهجی نمود.

وی کلیه آثار شیخ
را به ۱۲ بخش تقسیم نمود. اول رساله هایی که در تصوف و عرفان و نصایح ملوک
تصنیف کرده است. دوم گلستان، سوم بوستان، چهارم پندنامه، پنجم قصاید
فارسی، ششم قصاید عربی، هفتم طیبات، هشتم بدایع، نهم خواتیم، دهم غزلیات
قدیم که مربوط به دوران جوانی شیخ است، یازدهم صاحبیه مشتمل بر قطعات،
مثنویات، رباعیات و مفردات. دوازدهم مطایبات. از آثار شیخ نسخ قدیمی که در
زمان شخص او تحریر شده موجود است.

سعدی در سیر و سلوک نیز مقامی بس والا
داشت. به تمام قلمرو اسلامی و همسایگان کشورهای اسلامی مسافرت کرد و دیده
تیزبین او در هر ذره، عالمی پند و حکمت می دید.

یک بار هم در جریان جنگ های صلیبی به طوری که خودش در گلستان می نویسد به چنگ عیسویان اسیر می شود.

مدفن شیخ در شیراز
معروف است. مورخین، سعدیه فعلی را خانقاه او دانسته اند و می نویسند که
شیخ در این خانقاه که در شمال شرقی شیراز واقع شده به عبادت مشغول بوده و
از سفره انعام او درویشان بهره می برده اند.

 دولت شاه سمرقندی در تذکره
الشعراء می نویسد سلاطین و بزرگان و علما به زیارت شیخ بدان خانقاه می
رفتند. قنات حوض ماهی فعلی در زمان شیخ نیز جاری و معمور بوده و سعدی حوضی از مرمر در باغ خانقاه خود ساخته، از آن قنات آب در آن جاری می کرده است.